Geeft AI ons nieuwe inzichten?
Vandaag wil ik je voorstellen aan een oude liefde. Ze heeft de wat bijzondere naam S → NP VP. Als je geen taalkunde gestudeerd hebt zoals ik, zul je denken: huh? Maar deze formule was in de jaren 60/70 één van de belangrijkste inzichten in de taalkunde. Een beetje vergelijkbaar met het inzicht van Einstein E=mc2.
Wat was één van de belangrijkste inzichten in de taalkunde in de jaren 60/70?
S → NP VP
Wat staat hier? Een zin (S=Sentence) bestaat uit een nominale woordgroep (NP, Noun Phrase) en een woordgroep met een werkwoord als kern, een Verb Phrase. Een voorbeeld. De zin Het kind eet een appel bestaat uit de nominale woordgroep (NP) het kind en de werkwoordelijke groep (VP) eet een appel. Die werkwoordelijke groep zelf bestaat weer uit een werkwoord (eet) en nominale woordgroep (een appel). Daarvoor kun je de regel opstellen: VP → V NP. Hier staat dat een Verb Phrase bestaat uit een Verb en een Noun Phrase. Zo wordt het leuk, met simpele regels ga je ingewikkelde structuren maken.
Taal omzetten naar een boomstructuur
De zo beschreven taalstructuren kun je in een boom zetten. Zelf even tekenen! Een S is opgebouwd met daaronder een NP en VP. De VP vertakt zich in een V en een NP daaronder. De taalkunde vanaf de jaren ’60 staat dan ook vol met dit soort boomstructuren.
Wat is generatieve taalkunde?
De grondlegger van deze taalkunde is Noam Chomsky, een van de belangrijkste taalkundigen ooit. Deze vorm van taalkunde wordt generatieve taalkunde genoemd. De opgestelde regels generen taal. Door het opstellen van deze expliciete regels kun je beschrijven en verklaren hoe taal in elkaar zit. Daarmee gaan we taal beter begrijpen. Daarmee gaan we ook beter begrijpen wat er in ons hoofd gebeurt als we taal leren en spreken, zegt Chomsky.
Is generatieve AI vergelijkbaar met generatieve taalkunde?
Tegenwoordig hebben we Generatieve AI. Daarmee kunnen we ook taal genereren, softwarecode, plaatjes noem maar op. Is dat vergelijkbaar met de generatieve taalkunde? Volgens Chomsky (inmiddels 96 jaar) is dat niet het geval. Generatieve AI werkt met waarschijnlijkheden, harkt informatie bij elkaar en maakt daar iets nieuws van. In die zin genereert het nieuwe dingen. Maar het geeft geen regels. Alles is waarschijnlijkheid en statistiek, die bepalen welke letters en woorden de meest waarschijnlijke combinatie zijn en dat wordt gegenereerd.
Volgens Chomksy worden we daarom niet wijzer van Generatieve AI. Het helpt ons niet te begrijpen waarom de dingen zijn zoals ze zijn en niet anders kunnen zijn. Naar dit soort inzichten is de wetenschap op zoek, dat is echte intelligentie.
Een terechte observatie van Chomsky. Maar een interessante ontwikkeling is dat Gasper Begus (Universiteit van Berkeley, California) generatieve AI gebruikt om boomstructuren te laten tekenen voor zinnen. Dat gaat verrassend goed. Generatieve AI tekent dan de boomstructuren voor zinnen die taalkundigen zo goed kennen. Begrijpt AI dan toch meer van taal dan je denkt?
Diezelfde Gasper Begus constateert ook dat door de generatieve AI de taal en de taalkunde volop in de belangstelling staan. Dat doet mij natuurlijk goed, want oude liefde roest niet.
Hoe kan AI toegepast worden?
Als Eluxis en Demcon zijn we actief bezig met het onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van AI. Een interessante toepassing is om AI te gebruiken om informatie vindbaar en doorzoekbaar te maken. Klassiek gebeurt dat door het structureren van informatie in document management systemen en door het toekennen van kenmerken (metadata), waarop je kunt zoeken. Dat is veel werk. AI kan helpen door op andere manieren informatie vindbaar te maken, met minder inspanning en flexibeler.
Wil je daarover eens sparren? Neem dan contact met ons op voor een afspraak. Dan zorgen we ervoor dat je echt nieuwe inzichten opdoet waar je mee verder kunt!
Groeten!
Peter van Bart
PS:
Een interessant weetje is dat Chomsky altijd aan het prestigieuze MIT heeft gewerkt, het Massachusetts Institute of Technology. Als taalkundige heeft hij altijd in een hoogtechnische omgeving zijn werk gedaan.
Het artikel waarin Chomsky zijn visie geeft op AI is verschenen in de New York Times met als titel The False Promisie of ChatGPT.
