Hoe communiceer je succesvol in je organisatie?

Er waait een nieuwe wind in communicatieland.

Steeds vaker klinkt de klacht dat mensen elkaar in organisaties niet begrijpen, langs elkaar praten en daardoor niet samenwerken. “We spreken elkaars taal niet!”.

Hoe werkt communicatie niet?

Je kent misschien wel het communicatiemodel van “Zender-Boodschap-Ontvanger” dat heel vaak onderwezen is. Jij, als zender wilt een boodschap overbrengen, bijv. dat je met vakantie gaat. Die boodschap stop je in taal of in een ander medium. De ontvanger decodeert die boodschap, waarna beide partijen elkaar begrijpen en hetzelfde beeld hebben. Dit model heeft zijn langste tijd gehad, lijkt het.

Hoe werkt communicatie volgens Wittgenstein?

De grote Wittgenstein heeft al eerder overtuigend aangetoond dat dit model een veel te simpele voorstelling is om taal en betekenis te begrijpen. Wittgenstein staat bekend als een geniale maar moeilijke denker. Daarom doe ik even Wittgenstein in één Tweet:

“De betekenis van taal begrijpen we alleen als we kijken naar het gebruik ervan. Wat een hamer is, begrijpen we ook pas als je kijkt naar wat je ermee doet.”

Wittgenstein hamert er dan ook op dat we het concrete taalgebruik in concrete situaties moeten onderzoeken.

Hoe pas je de communicatiefilosofie van Wittgenstein toe?

Is dit inzicht van belang voor de praktijk in organisaties? Ja, bij uitstek! Als je wilt begrijpen wat een lifecycle policy is of een workorder type (om een paar van mijn recente praktijkvoorbeelden te noemen), ben je er niet met een definitie in een paar regels. Je moet met elkaar bespreken wat je ermee doet, voorbeelden bespreken, ontdekken in welke situaties je de termen wel en niet gebruikt, de grenzen en grijze gevallen bespreken.

Wat zijn moderne communicatietheorieën?

Als bewonderaar van Wittgenstein heb ik daarom met grote interesse het proefschrift van Ellen Nathues gelezen. Met Ellen werk ik met veel plezier samen in Garden of Kairos. Het proefschrift waarop zij cum laude promoveerde vorig jaar heeft als titel “The Voices We Hear in Interorganizational Collaboration”. Ze onderzocht gedurende een aantal jaren hoe in een groot samenwerkingsproject verschillende organisaties tot communicatie en samenwerking komen. Ellen past moderne communicatietheorieën toe, waarin het Wittgensteinse “meaning is use” weer doorklinkt.

De rol van de spreker

Een heel leuk model dat ze hanteert is dat van de buikspreker en de buikspreekpop. Ellen laat zien dat je als er iemand aan het woord is, altijd goed moet kijken in welke rol diegene spreekt. Dat is een mooie aanvulling op het “meaning is use”.

Zelf pas ik dat inzicht inmiddels bewust toe. Het helpt om te kijken in welke rol je gesprekspartner zit. Praat deze nu als opdrachtgever, namens de organisatie, vakgenoot, privépersoon? Ik zelf, praat ik nu als directeur van Eluxis, projectleider, projectmedewerker, bestuurslid van Garden of Kairos, Neerlandicus, privépersoon? Die verschillende rollen goed voor ogen hebben, helpt je om je communicatie beter te begrijpen en succesvoller te maken.

Workshop over de nieuwste inzichten in communicatie

Wil je meer weten over dit interessante proefschrift, dan biedt Garden of Kairos je een workshop die je niet moet missen. Ellen verzorgt op 23 februari vanuit Garden of Kairos een leuke workshop over haar onderzoek en conclusies.

Wellicht zie ik je daar binnenkort, misschien met een buikspreekpop bij je 😉.

Groeten!
Peter van Bart

PS: De internationale naam voor de communicatietheorie met de buikspreekpop is ventriloquism. Echt een woord voor het scrabbelen! Wittgensteins beroemde boek over “meaning is use” is zijn Philosophical Investigations uit 1953. Dit boek is een verzameling van allemaal kleine gedachtenexperimenten waarin het gebruik en de betekenis van taal worden onderzocht. Must-read voor iedereen die met taal en communicatie bezig is!

Garden of Kairos is een community van bedrijven en onderwijsinstellingen die werken aan de digitale transformatie in de maakindustrie. Wij zijn daar actief (bestuurs)lid van.