Waarom geeft een specialist vaak geen goede opleiding?

In bijna alle bedrijven lopen specialisten rond. Mensen met 20, 30, 40 jaar ervaring. Die alles weten. Alles gezien hebben. Voor elk probleem een oplossing hebben.

Het liefst zet je deze specialisten in om nieuwe mensen op te leiden. Maar dat gaat niet altijd goed.
Een aantal jaren terug was ik op een seminar over asset management. In dat vak leer je hoe je technische assets – grote, kapitaalintensieve installaties – goed laat presteren tijdens hun hele life cycle. Een complex vak.

Er waren deelnemers uit bedrijfsleven en defensie. Een interessante groep specialisten. Landmachtgroen, Marineblauw, Luchtmachtblauw, Zakenpakblauw en zo nog wat beroepskleuren.

We bespraken wat voor medewerkers je nodig hebt om dit vak goed te kunnen uitvoeren.

Er kwam een verhitte discussie op gang. Een hoge luchtmachtofficier – die wel klaar was met de discussie – gaf het ultieme antwoord. “Moet je luisteren, je ziet het plaatje of je ziet het niet. En als je het niet ziet, dan ga je het ook niet zien. ”

Hij had absoluut een punt. Een specialist ziet dingen die een leek niet ziet. Alleen helpt dit inzicht niet om nieuwe mensen op te leiden.

Waardoor is specialistische kennis zo moeilijk over te dragen? De psycholoog Daniel Kahneman (Nobelprijswinnaar) helpt om dit te begrijpen en op te lossen.

In zijn boek Thinking, Fast and Slow (Nederlandse vertaling: Ons feilbare denken) heeft hij uitgewerkt hoe de menselijke geest werkt.

Hij onderscheidt Systeem 1 en Systeem 2.

• Systeem 1 is ons snelle, intuïtieve en ongecontroleerde denken. Dat is de basis van ons denken en handelen. Systeem 1 gebruiken we om te lopen, 2×2 uit te rekenen, een installatie routinematig te bedienen.
• Systeem 2 is ons bewuste, trage, rationele denken. Systeem 2 gebruiken we om elektrotechniek te leren, de Foxtrot te leren dansen of om een lastige storing in een installatie op te lossen.

Veel ingewikkelde kennis leren we eerst via Systeem 2. Bij specialisten zakt deze kennis vervolgens naar beneden, naar Systeem 1. Door intensief oefenen en toepassen wordt het onbewuste en geautomatiseerde kennis.

Specialisten weten daardoor vaak niet meer wat ze weten. Hun kennis zit grotendeels in Systeem 1.

Daardoor zijn ze vaak ook niet zo goed in het overdragen van deze kennis. Want die overdracht moet via Systeem 2 verlopen.

Om een specialist zijn kennis te laten overdragen, moet je de kennis weer omhoog brengen uit Systeem 1 naar Systeem 2. Dat wil zeggen: expliciet maken, ordenen en indelen, vanzelfsprekende gaten weer invullen, verbanden leggen.

Hoe je dat doet met een praktische, overzichtelijke aanpak hebben we beschreven in onze whitepaper over opleiden. Wil je aan de slag met het goed opleiden van specialisten? Zet dan de eerste stap en download de white paper over opleiden op https://www.eluxis.com/opleiden/

Groeten!

Peter van Bart